Inne uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej

Pojawianie się wykwitów w jamie ustnej o charakterze nadżerek lub owrzodzeń może być spowodowane czynnikami niezwiązanymi z urazem, np. występowaniem konkretnych chorób ogólnoustrojowych lub nieprawidłowości (np. nietolerancji glutenu). Tego typu zmiany mogą też powstawać na skutek urazu mechanicznego.

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej

Choroba wywołana jest przez wirus opryszczki zwykłej typu 1. Rzadko pojawia się w pierwszych miesiącach życia dziecka z powodu nabytej biernej odporności od matki. Bezpośredni kontakt z wirusem ma charakter pierwotnego zakażenia i najczęściej dotyczy dzieci do 6. roku życia. W 80% przypadkach ma charakter bezobjawowy.

Często nawraca, bo wirus opryszczki zwykłej (herpes simplex virus HSV) pozostaje ukryty w neuronach zwojów obwodowych, czuciowych nerwu trójdzielnego i lubi się reaktywować. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej rozwija się nagle, towarzyszy mu wysoka gorączka złe samopoczucie, osłabienie, powiększone węzły chłonne. Na zaczerwienionej błonie śluzowej (najczęściej warg, ale i policzków) tworzą się liczne pęcherzyki, wypełnione surowiczym płynem, które szybko pękają, łącząc się w rozlane nadżerki (powlekające się szybko szaro-żółtym nalotem włóknikowym). Zmiany są bardzo bolesne. Język jest obłożony, a na jego krawędziach oraz na spodniej części też są zauważalne pęcherzyki, a następnie nadżerki. Na granicy czerwieni wargowej i skóry po pęknięciu pęcherzyków powstają strupy. Zmiany mogą rozprzestrzenić się na gardło. Trzeba uważać, aby nie doszło do infekcji narządów płciowych, lecząc szybko i skutecznie zmiany w jamie ustnej.

Aftowe zapalenie jamy ustnej

Aftowe zapalenie jamy ustnej swoim wyglądem bardzo przypomina opryszczkowe zapalenie jamy ustnej. Zasadniczo jedyną różnicą są wykwity pierwotne – tutaj mają postać aft, a nie pęcherzyków.
Są liczne, towarzyszy im ślinotok, duża bolesność i objawy ogólne. Wargi podczas jej trwania pokryte są krwawymi strupami.

Choroba dotyczy małych dzieci (choć może dotyczyć nieco starszych dzieci). Przebiega łagodnie i trwa krócej. Towarzyszy niektórym chorobom zakaźnym (płonicy, odrze, błonicy, krztuścowi), ale także stanowi powikłanie ząbkowania. Choroba, nawet nie leczona, ustępuje po około 2 tygodniach.

Zespół PFAPA

Jest to zespół okresowej gorączki z aftami. Rozpoznawany głównie u dzieci poniżej 5. roku życia. Charakteryzuje się występowaniem epizodów gorączkowych z towarzyszącym aftowym zapaleniem jamy ustnej, zapaleniem gardła i powiększeniem węzłów chłonnych szyjnych. Choroba charakteryzuje się kilkuletnim przebiegiem z całkowicie bezobjawowymi okresami pomiędzy epizodami. Etiopatogeneza zespołu PFAPA pozostaje nieznana, nie ma specyficznych badań ani testów diagnostycznych dla tego zespołu. Rokowanie jest pomyślne, choroba ma tendencje do wygasania wraz z wiekiem. Dotychczas nie stwierdzono występowania żadnych poważnych, późnych powikłań w jej przebiegu.

Wykwity pseudoaftowe (afty objawowe)

Cykliczne występowanie nadżerek lub owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej może być wywołane konkretnymi chorobami lub nieprawidłowościami, takimi jak:

W tych przypadkach skuteczne leczenie choroby zasadniczej lub wyrównanie stwierdzonych nieprawidłowości prowadzi do trwałej eliminacji wykwitów z jamy ustnej.

Owrzodzenia o charakterze urazowym

Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej mogą powstawać na skutek urazu mechanicznego, mają charakter otarcia lub przerwania jej ciągłości (nadżerki i owrzodzenia).

Przerwanie ciągłości błony śluzowej jamy ustnej nieprzekraczające wszystkich warstw nabłonka jest rozpoznawane jako nadżerka. Goi się najczęściej w ciągu 14 dni, bez pozostawienia blizny.

Gdy uszkodzenie błony śluzowej jest głębsze i dotyczy wszystkich warstw nabłonka oraz podnabłonkowej tkanki łącznej, rozpoznaje się owrzodzenie.

Uraz nie zawsze doprowadza do przerwania ciągłości nabłonka jamy ustnej lub uszkodzenia podnabłonkowej tkanki łącznej, jednak stanowi podłoże, na którym pojawią się wykwity aftowe.

Przyczyną owrzodzeń lub nadżerek w jamie ustnej mogą być: